νεοελληνική γλώσσα γ’ λυκείου

επαναληπτικές ασκήσεις θεωρίας (I)

πάνω στο

περιεχόμενο, τη δομή και την έκφραση

των κειμένων

1. Στην παράγραφο που ακολουθεί:

α. Να βρεθούν τα δομικά της μέρη

β. Να βρεθεί ο τρόπος ανάπτυξής της

γ. Να βρεθεί ο τρόπος και τα μέσα πειθούς που χρησιμοποιούνται

Η αξία ενός «πανεπιστημίου» καθορίζεται σε μεγάλο βαθμό από τη δυσκολία εισόδου των υποψηφίων. Τα πανεπιστήμια Χάρβαρντ και Στάνφορντ, για παράδειγμα, δέχονται μόνον έναν υποψήφιο στους δέκα. Τέτοια ποσοστά προκαλούν την έντονη επιθυμία φοίτησης και εντυπωσιάζουν με την εικόνα αριστείας που μεταδίδουν, αυξάνοντας τη «δημοτικότητά» τους. Μια πραγματική βιομηχανία αναπτύχθηκε, με αυτόν τον τρόπο, στο περιθώριο των πανεπιστημίων, με σκοπό να βοηθήσει τους μελλοντικούς φοιτητές να προετοιμαστούν για τη συνέντευξη εισαγωγής τους στο ίδρυμα της επιλογής τους, η φοίτηση στο οποίο θα κάνει πιο ελκυστικό το βιογραφικό τους. Περίπου το 20% των φοιτητών που γίνονται δεκτοί στα μεγάλα πανεπιστήμια χρειάστηκε να καταφύγει σε προσωπικό «εκγυμναστή», η αμοιβή του οποίου μπορεί να φτάσει τα 30.000 δολάρια (22.102 ευρώ)...

2. Στην παράγραφο που ακολουθεί:

α. Να βρεθούν τα δομικά της μέρη

β. Να βρεθεί ο τρόπος ανάπτυξής της

γ. Να γίνει η ετυμολόγηση των υπογραμμισμένων λέξεων

Η αντίληψη της επιβίωσης των ισχυρότερων στον πανεπιστημιακό χώρο (εκπαιδευτικός δαρβινισμός) αντιπροσωπεύει μια υποχώρηση της δημοκρατίας των πανεπιστημίων προς όφελος της χρηματιστηριακής λογικής των ακαδημαϊκών μάνατζερ. Η κυκλοφορία του χρήματος απειλεί να αντικαταστήσει την κυκλοφορία των ιδεών. Η λογική του κύρους εισχωρεί όλο και περισσότερο στα κεφάλαια που διαχειρίζονται ή επιστρατεύουν τα πανεπιστήμια και στον χειρισμό της κατάταξης. Έτσι, επιφέρουμε διπλό χτύπημα, καταργώντας έναν από τους τελευταίους χώρους κριτικής προς την καθεστηκυία τάξη και νομιμοποιώντας για πάντα τα όλο και πιο διευρυμένα κοινωνικά χάσματα.

3. Στην παράγραφο που ακολουθεί:

α. Να βρεθούν τα δομικά της μέρη

β. Να βρεθεί ο τρόπος ανάπτυξής της

γ. Να γραφεί από ένα αντώνυμο για τις υπογραμμισμένες λέξεις

δ. διαδίκτυο, ψυχαγωγία: να δοθεί ο ορισμός των παραπάνω λέξεων

Τα άτομα που διαθέτουν υψηλά εισοδήματα και καλό μορφωτικό επίπεδο έχουν περισσότερες πιθανότητες πρόσβασης στο Διαδίκτυο. Εκτός αυτού, όμως, αποδεικνύονται και πιο επιδέξια στη χρήση του και, επομένως, περισσότερο ικανά να ανακαλύψουν τις πλέον πρόσφατες ειδήσεις που κυκλοφορούν μέσω του Διαδικτύου, αλλά και τις αντίστοιχες ιστοσελίδες ενημέρωσης και τις διαθέσιμες υπηρεσίες. Ακόμη και στην περίπτωση ίδιας ταχύτητας σύνδεσης στο Διαδίκτυο οι υψηλόμισθοι πτυχιούχοι καταλήγουν ευκολότερα στα είδη πληροφόρησης και ψυχαγωγίας που αναζητούν. Αντίθετα, τα λιγότερο μορφωμένα και χαμηλότερα αμειβόμενα άτομα τείνουν να περιορίζουν την πλοήγησή τους στις εμπορικές ιστοσελίδες και στους δικτυακούς τόπους των μεγάλων Μ.Μ.Ε. Το Διαδίκτυο δεν είναι, επομένως, πανταχού παρόν, όπως θέλουν να το παρουσιάζουν τα αφεντικά των μιντιακών συγκροτημάτων που προσβλέπουν στη μεγαλύτερη συγκέντρωση του ιδιοκτησιακού καθεστώτος των τηλεοπτικών καναλιών και των ραδιοφωνικών σταθμών.

4. Στην παράγραφο που ακολουθεί:

α. Να βρεθούν τα δομικά της μέρη

β. Να βρεθεί ο τρόπος ανάπτυξής της

γ. Να βρεθεί ο τρόπος και τα μέσα πειθούς που χρησιμοποιούνται

δ. Να βρεθούν τα επιχειρήματα και να ελεγχθεί η ορθότητά τους

ε. Να αντικατασταθούν οι υπογραμμισμένες λέξεις με άλλες ισοδύναμες

ς. Να βρεθεί από ένα παράδειγμα αναφορικής και ποιητικής λειτουργίας της γλώσσας

Εξαιτίας της έλλειψης δημοσιογράφων επιφορτισμένων με την επιβεβαίωση των πληροφοριών, την επιμέλεια άρθρων ή την ενημέρωση ήδη διαμορφωμένων περιεχομένων με νέα στοιχεία, η δικτυακή πληροφόρηση δεν είναι αξιόπιστη. Ο αριθμός ψευδών πληροφοριών που κυκλοφορεί στο ίντερνετ είναι τόσο μεγάλος ώστε οι αναγνώστες έχουν αρχίσει να τις αντιμετωπίζουν γενικά με καχυποψία, εκτός κι αν προέρχονται από κάποιο μέσο ενημέρωσης που κρίνεται αξιόπιστο -σε γενικές γραμμές, δηλαδή, όταν πρόκειται για κάποια καταξιωμένη επιχείρηση τύπου. Ακόμη και ο Νταν Γκίλμορ, του οποίου το βιβλίο «We the Media» («Εμείς, τα μέσα ενημέρωσης») διακηρύττει τις επαναστατικές προοπτικές της «δημοσιογραφίας των πολιτών», παραδέχεται: «Για τους επιτήδειους, τους απατεώνες και τους φαρσέρ κάθε βεληνεκούς, το Διαδίκτυο είναι μάννα εξ ουρανού». Και πιστεύει ότι η καχυποψία που δημιουργούν οι ηλεκτρονικές ψευδο-ειδήσεις παροτρύνει τους χρήστες να αναζητήσουν τις «πραγματικές» ειδήσεις στις ιστοσελίδες των βασικών «επώνυμων» της ενημέρωσης, γεγονός που επαυξάνει την επιρροή των τελευταίων: «Η ροή των μη αξιόπιστων πληροφοριών που βρίσκουμε στο Διαδίκτυο μπορεί να έχει ως παράδοξο αποτέλεσμα την ενίσχυση των μεγάλων μέσων, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα».

5. Στις παραγράφους που ακολουθούν:

α. Να βρεθούν τα επιχειρήματα και τα τεκμήρια που διατυπώνουν

ι. οι πολέμιοι των  ανανεώσιμων πηγών ενέργειας

ιι. οι υποστηρικτές των ανανεώσιμων – εναλλακτικών πηγών ενέργειας

β. Να αντικατασταθούν οι υπογραμμισμένες λέξεις του κειμένου με άλλες ισοδύναμες νοηματικά

γ. Στην πρώτη παράγραφο να βρεθούν οι διαρθρωτικές λέξεις και οι νοηματικές σχέσεις που αυτές σημαίνουν

Υποστηρίχθηκε ότι το δυναμικό των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας δεν επαρκούσε για την αντικατάσταση της πυρηνικής ενέργειας και των ορυκτών καυσίμων, καθώς και ότι το κόστος της ανάπτυξής τους σε μεγάλη κλίμακα ήταν υπέρογκο. Με άλλα λόγια, υποστηρίχθηκε ότι αποτελούν ένα απαράδεκτο οικονομικό και κοινωνικό βάρος. Επιπλέον, ορισμένοι ισχυρίστηκαν ότι η αλλαγή θα απαιτούσε υπερβολικά πολύ χρόνο, πράγμα που συνεπαγόταν ότι, τις επόμενες δεκαετίες, το κύριο βάρος των προσπαθειών μας πρέπει να εξακολουθήσει να εστιάζεται στους συμβατικούς σταθμούς παραγωγής ενέργειας. Τέλος, πρόβαλαν και το ακόλουθο επιχείρημα: το πρόβλημα της αποθήκευσης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας εξακολουθεί να μην έχει επιλυθεί.

Αν εξετάσουμε προσεκτικά τα επιχειρήματα που προβλήθηκαν παραπάνω, θα διαπιστώσουμε ότι κανένα από αυτά δεν ευσταθεί. Η άμεση ή έμμεση χρησιμοποίηση της ενέργειας που μπορεί να παραχθεί από την ήλιο, τον άνεμο, το νερό, την βιομάζα ή τα κύματα της θάλασσας θα μπορούσε να προσφέρει σε ολόκληρο τον πλανήτη δεκαπέντε χιλιάδες φορές περισσότερη ενέργεια απ' όση καταναλώνει σήμερα η ανθρωπότητα. Μια ανεμογεννήτρια μπορεί να εγκατασταθεί σε μία εβδομάδα, την στιγμή που ο χρόνος κατασκευής ενός κλασικού θερμοηλεκτρικού σταθμού κυμαίνεται μεταξύ πέντε και δεκαπέντε ετών. Όσον αφορά τη διακεκομμένη λειτουργία των εγκαταστάσεων ηλιακής και αιολικής ενέργειας, υπάρχουν ήδη λύσεις που αντιμετωπίζουν αυτό το πρόβλημα.

Ακόμη, τα μόνα κόστη που συνδέονται άμεσα με την παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές είναι αυτά της ανάπτυξης της τεχνολογίας. Κατ' αρχήν, δεν τίθεται πλέον ζήτημα πληρωμής του καυσίμου, με εξαίρεση την βιομάζα όπου πρέπει να αμείβεται η εργασία των εργαζομένων στον αγροτικό και δασικό τομέα. Όσο για το κόστος του εξοπλισμού, αυτό θα μειώνεται στο βαθμό που θα αναπτύσσεται η παραγωγή του σε μεγάλη κλίμακα και θα παρατηρείται συνεχής βελτίωση των τεχνολογιών. Την ίδια στιγμή, το κόστος της συμβατικής ενέργειας θα αυξάνεται διαρκώς.

Ταυτόχρονα, οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας προσφέρουν σημαντικά πολιτικά και οικονομικά πλεονεκτήματα: δεδομένου ότι οι εισαγωγές ορυκτών καυσίμων αντικαθίστανται από πηγές ενέργειας, οι οποίες θα είναι για πάντα διαθέσιμες σε τοπικό επίπεδο, ενισχύεται η ενεργειακή ασφάλεια κάθε χώρας, ενώ θα υπάρξουν και θετικές συνέπειες στο ισοζύγιο πληρωμών της.

Επιπλέον, αυτή η εξέλιξη θα δώσει νέα ώθηση στις περιφερειακές οικονομικές δομές που στηρίζονται στη γεωργία, ενώ θα μειωθούν σημαντικά και οι ανάγκες για ενεργειακές υποδομές. Τέλος, θα αποφευχθούν και οι σοβαρές βλάβες που προκαλεί η ρύπανση στο περιβάλλον και στην υγεία. Με άλλα λόγια, όσο θα μειώνεται η προσφυγή στις συμβατικές μορφές ενέργειας, τόσο θα πολλαπλασιάζονται οι θετικές συνέπειες.

6. Στις παραγράφους που ακολουθούν:

α. Να βρεθεί η θέση του συγγραφέα για την επίτευξη της ενότητας της Ευρώπης και τους τρόπους με τους οποίους θεωρεί ότι αυτή θα επιτευχθεί

β. Να γραφεί από ένα συνώνυμο και ένα αντώνυμο για τις υπογραμμισμένες λέξεις της πρώτης παραγράφου.

γ. Να βρεθεί το επιχείρημα που υπάρχει στη δεύτερη παράγραφο, να ελεγχθεί η ορθότητά του και να αναγνωριστεί η συλλογιστική του πορεία

δ. «Δεν είναι πλέον δυνατόν να περιορίζονται οι αιρετές εθνοσυνελεύσεις στον ταπεινωτικό ρόλο της μεταφοράς στην εθνική έννομη τάξη των αποφάσεων που έχουν ήδη ληφθεί»: Να σχολιαστεί μέσα σε 90-100 λέξεις το νήμα της παραπάνω φράσης του κειμένου

Η ενότητα της Ευρώπης δεν είναι κάτι που πρέπει να οικοδομηθεί, υπάρχει ήδη φυλακισμένη κάτω από το κέλυφος των εθνών και το μόνο που απομένει είναι να την κάνουμε να εμφανιστεί, να την ελευθερώσουμε. Ο ρεαλισμός συνίσταται στο να παραδεχθούμε ότι η ενότητα της Ευρώπης είναι κάτι το οποίο, πρέπει να παραχθεί μέσα από το γεφύρωμα των διαφορών. Αυτό προϋποθέτει μια άλλη μέθοδο, τη μέθοδο μιας Ευρώπης της βούλησης, την οποία μπορούμε να περιγράψουμε με την αλληλοδιαδοχή τριών προσανατολισμών: κατ' αρχάς, να διακρίνουμε τι είναι κοινό και τι αποτελεί ιδιαιτερότητα κάθε λαού. Στη συνέχεια, να επιδιώξουμε την ενεργό συμμετοχή των πολιτικών υποκειμένων (δηλαδή των κρατών-εθνών) σε αυτό το κοινό εγχείρημα. Τέλος, να καθοριστεί ένα ευρωπαϊκό σχέδιο.

Το να επιχειρήσουμε τη διάκριση των κοινών στοιχείων σημαίνει ότι η Ευρώπη οφείλει να σεβαστεί την ηθική και θεσμική αξιοπρέπεια των διάφορων λαών. Αυτό αποκλείει κυρίως τη χωρίς όρια διακήρυξη της ανωτερότητας του ευρωπαϊκού δικαίου, ακόμα και απέναντι στα εθνικά συντάγματα. Αφού όλα τα κράτη της Ευρώπης αναγνωρίζονται ως δημοκρατικά, τότε τα συνταγματικά τους δικαστήρια μπορούν να ελέγχουν τη συμβατότητα του κοινοτικού δικαίου με τις θεμελιώδεις αρχές των συνταγμάτων, έστω κι αν αυτό συνεπάγεται ότι οι συγκρούσεις που θα προκύψουν ενδεχομένως πρέπει να επιλυθούν με πολιτικό τρόπο.

Το κλειδί για την επίτευξη των πάντων είναι η εξασφάλιση της ενεργού συμμετοχής των εθνικών πολιτικών κοινοτήτων στην ευρωπαϊκή πολιτική, μέσα από τα Κοινοβούλιά τους. Δεν είναι πλέον δυνατόν να περιορίζονται οι αιρετές εθνοσυνελεύσεις στον ταπεινωτικό ρόλο της μεταφοράς στην εθνική έννομη τάξη των αποφάσεων που έχουν ήδη ληφθεί. Πρέπει να διαθέτουν έναν ρόλο πριν και μετά τη λήψη αυτών των αποφάσεων.

7. Στην παράγραφο που ακολουθεί:

α. Να βρεθεί ο τρόπος ανάπτυξής της

β. Να βρεθεί η συλλογιστική πορεία με την οποία αναπτύσσεται

γ. Ποιες είναι οι διεκδικήσεις της οικολογίας που παρουσιάζονται στην παράγραφο;

δ. Σε τι αποσκοπεί ο συγγραφέας με την εκτεταμένη χρήση παραδειγμάτων;

Από όλους τους πιθανούς ορισμούς θα προτιμούσα τον λιγότερο επιστημονικό, εκείνον που βρίσκεται στις απαρχές του οικολογικού κινήματος και που λέει ότι οικολογία είναι η φροντίδα για το περιβάλλον ζωής ως καθοριστικό παράγοντα της ποιότητας ζωής και της ποιότητας ενός πολιτισμού. Οι πρώτες μεγάλες εκδηλώσεις αυτής της φροντίδας αναπτύχθηκαν στη Βόρεια Αμερική, έπειτα στην Ιαπωνία, μετά στη Γερμανία, από όπου κέρδισαν και την υπόλοιπη Ευρώπη. Αυτές οι εκδηλώσεις πήραν τη μορφή κινημάτων διαμαρτυρίας -που συχνά κατεστάλησαν βίαια- ενάντια στον σφετερισμό του δημόσιου χώρου από τις μεγάλες βιομηχανίες, τα αεροδρόμια, τους αυτοκινητόδρομους, που έρχονταν να ανατρέψουν, να μπετονοποιήσουν, να ρυπάνουν και να καταστήσουν τεχνητό το λιγοστό "φυσικό" περιβάλλον που απέμενε. Η αντίσταση των κατοίκων σε αυτή την εισβολή στο περιβάλλον ζωής τους δεν ήταν μια απλή "υπεράσπιση της φύσης". Ήταν πάλη ενάντια στην κυριαρχία, ενάντια στην καταστροφή ενός κοινού αγαθού από ιδιωτικές δυνάμεις υποστηριζόμενες από το κράτος, οι οποίες αρνούνταν το δικαίωμα των τοπικών πληθυσμών να επιλέγουν τον δικό τους τρόπο για να συμβιώνουν, να παράγουν και να καταναλώνουν.

8. Στην παράγραφο που ακολουθεί:

α. Να βρεθούν τα δομικά της μέρη

β. Να βρεθεί ο τρόπος ανάπτυξής της

γ. Να αντικατασταθούν οι υπογραμμισμένες λέξεις του κειμένου με άλλες ισοδύναμες

γ. «Η παράδοση δεν πρέπει να τοποθετείται υπεράνω της λογικής»: να σχολιαστεί το περιεχόμενο της παραπάνω φράσης, σε 60-80 λέξεις

Ωστόσο, όπως θα φανεί πιο κάτω, η οικογένεια είναι μια πολύτιμη μορφή ανθρώπινης οργάνωσης που, αν δεν υπήρχε, θα έπρεπε να εφευρεθεί. Αυτό συμβαίνει όχι διότι η οικογένεια είναι μια «κεκτημένη» αξία του παρελθόντος. Η παράδοση δεν πρέπει να τοποθετείται υπεράνω της λογικής. Αντίθετα, η ίδια η εκλογίκευση της κοινωνίας απαιτεί τη διατήρηση της οικογένειας διότι μέσα από αυτήν τα άτομα κοινωνικοποιούνται: δημιουργούν αρχές και κανόνες συμβίωσης και κυρίως εμπιστοσύνης που εφαρμόζονται και κυριαρχούν πέρα από τα όρια της οικογένειας. Και η εξασφάλιση συνθηκών αμοιβαίας εμπιστοσύνης δημιουργεί αυτό που πολλοί κοινωνικοί επιστήμονες ονομάζουν κοινωνικό κεφάλαιο, του οποίου έχει ανάγκη πρωτίστως μια ανεπτυγμένη κοινωνία.

9. Στην παράγραφο που ακολουθεί:

α. Να βρεθούν τα δομικά της μέρη

β. Να βρεθεί ο τρόπος ανάπτυξής της

γ. Να γραφεί από ένα συνώνυμο για καθεμία από τις υπογραμμισμένες λέξεις

Όπως έχω ήδη γράψει, για έναν συγγραφέα το ιστολόγιο (μπλογκ) είναι μια αποκάλυψη. Το βιβλίο, αυτό το εμβληματικό όχημα, ξαφνικά μοιάζει στατικό και αδρανές. Η διαδικασία της έκδοσης, της κυκλοφορίας, της ανάγνωσης, της αποτίμησης -που στο βιβλίο διαρκούν μήνες και χρόνια- εδώ συμπυκνώνονται σε ώρες. Ο συγγραφέας έχει το κοινό κοντά του -όπως ο ηθοποιός- και απολαμβάνει αμέσως τις αντιδράσεις: τον έπαινο, τον ψόγο, την αντίρρηση. Ακούει να γεννιούνται παράλληλες με τη δική του ιστορίες, που ο ίδιος τις πυροδότησε. Χωρίς δαπάνες, χωρίς εκδότες, τυπογράφους, βιβλιοδέτες, βιβλιοπώλες, ανεβάζεις το κείμενό σου στο Διαδίκτυο και οι αναγνώστες σε βρίσκουν.

10. Στις παραγράφους που ακολουθούν

α. Να βρείτε τα στοιχεία που συγκροτούν το ρόλο του διανοουμένου – πνευματικού ανθρώπου

β. Στην πρώτη παράγραφο i. να βρεθούν τα δομικά της στοιχεία ii. να βρεθούν οι διαρθρωτικές λέξεις και οι νοηματικές σχέσεις που αυτές εκφράζουν

γ. Να δώσετε το περιεχόμενο του όρου «κοινωνία πολιτών»;

δ. Να γραφεί από ένα αντώνυμο για τις υπογραμμισμένες λέξεις

Ο διανοούμενος υπηρετεί, με άλλα λόγια, καθολικές αξίες και όχι επί μέρους συμφέροντα ή πρόσωπα ή δυνάμεις και έχει συνείδηση της επιρροής που ασκεί μέσα στον δημόσιο χώρο του πνεύματος. Αυτός όμως ο χώρος έχει διαμορφωθεί με την πρόοδο της κοινωνίας, δηλαδή την παράλληλη ανάπτυξη των εμπειρικών επιστημών, των εμπορικών συναλλαγών και ενός αστικού πολιτισμού. Έτσι γεννήθηκε αυτό που την εποχή εκείνη ονομάστηκε «κοινωνία πολιτών», η οποία περιέχει και τον δημόσιο χώρο του πνεύματος, έναν ανοιχτό χώρο διακίνησης ιδεών μέσα από τον Τύπο. Ο πνευματικός άνθρωπος δεν έχει πλέον ανάγκη να υπηρετεί ηγεμόνες ή να είναι ερημίτης-επαίτης. Ενεργεί αυτοδύναμα και δημόσια απευθυνόμενος στο κοινωνικό σύνολο, με τα μέσα μαζικής επικοινωνίας που του παρέχει ο σύγχρονος πολιτισμός.

Ο διανοούμενος οφείλει να παρεμβαίνει στα κοινά, χωρίς να τυφλώνεται από ιδεολογίες, να τάσσεται υπέρ της αλήθειας και εναντίον του ψεύδους, υπέρ της δικαιοσύνης και εναντίον της αδικίας και να έχει κριτική συνείδηση πάνω απ' όλα. Η γενικευμένη αποδοχή αυτών των αρχών σήμερα επαναφέρει την επαγγελία του σύγχρονου διανοουμένου στο πρότυπο του Διαφωτισμού. Και αυτό αποτελεί άλλη μια «ρεβάνς» του ορθολογισμού και της ανοιχτής κοινωνίας επί του ανορθολογικού ρομαντισμού και των νοσταλγών της κλειστής κοινωνίας.

Πηγή: www.e-keimena.gr

Συγκέντρωση και επιμέλεια υλικού: Κ. Καρεμφύλλης