ΚΕΙΜΕΝΟ

Η Ευρώπη και ο πολιτισμός

Καθημερινά βιώνουμε τις προσπάθειες της χώρας μας να κατακτήσει μια ισότιμη θέση μεταξύ των εταίρων μας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ο στόχος αυτός, όπως όλοι σχεδόν αναγνωρίζουν, αποτελεί μονόδρομο.

Δεν έχουμε άλλη επιλογή από το να είμαστε ανταγωνιστικοί. Από το να πετύχουμε, δηλαδή, να οικοδομήσουμε μια υγιή οικονομία, από το να παρακολουθούμε τις τεχνολογικές εξελίξεις, από το να εξυγιάνουμε τον δημόσιο τομέα, από το να δημιουργήσουμε ένα κράτος ευέλικτο, χωρίς ωστόσο να υστερεί στους τομείς της κοινωνικής πρόνοιας και της φροντίδας προς τις ενδεείς οικονομικά και κοινωνικά κατηγορίες πολιτών. Μόνον έτσι θα πάψουμε να είμαστε και να χαρακτηριζόμαστε «ουραγοί της Ευρώπης» και «υπηρέτες των Ευρωπαίων».

Η επίτευξη των στόχων σύγκλισης της ελληνικής οικονομίας με τα ευρωπαϊκά οικονομικά μεγέθη δεν είναι θέμα μόνο αριθμών. Είναι και θέμα ουσίας. Διότι η βελτίωση των οικονομικών μεγεθών μακροπρόθεσμα, αλλά σε ορισμένους τομείς και μεσοπρόθεσμα, οδηγεί στη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου, των υπηρεσιών, του κράτους πρόνοιας και γενικότερα στη βελτίωση της ποιότητας ζωής για όλους μας.

Το όραμα, όμως, της Ενωμένης Ευρώπης δεν εξαντλείται στον οικονομικό τομέα. Δεν είναι μόνο σύγκλιση οικονομιών και αριθμών, είναι όραμα σύγκλισης σε όλα τα επίπεδα: θεσμών, αξιών, πολιτισμών. Είναι το όραμα της οικοδόμησης μιας ενιαίας Ευρώπης, όπου η παρουσία των συνόρων θα είναι ελάχιστα αισθητή. Οι λαοί, πέρα από τη δική τους ξεχωριστή εθνική συνείδηση, θα νιώθουν ότι έχουν μια κοινή πατρίδα, είναι πολίτες της Ευρώπης. Θα νιώθουν ότι είναι φορείς ενός ενιαίου πολιτισμού, κοινού για όλους, του ευρωπαϊκού πολιτισμού, αυτού του πολύχρωμου, πλούσιου και λαμπερού ψηφιδωτού, όπου ο κάθε λαός τοποθετεί τη δική του ψηφίδα. Θα βιώνουν την Ευρώπη ως ενιαίο χώρο, ως σύνθετη ολότητα, ως χώρο συνάντησης και αλληλεπίδρασης πολιτισμών, που όλοι μαζί απαρτίζουν τον ευρωπαϊκό πολιτισμό.

Πιστεύω πως η βάση και η αφετηρία για την επίτευξη αυτών των στόχων είναι η Παιδεία. Γι' αυτό και ο κύριος προσανατολισμός ενός σύγχρονου ευρωπαϊκού κράτους πρέπει να κατατείνει στη θωράκιση του ανθρώπινου δυναμικού με την κατάλληλη εκπαίδευση, που θα του επιτρέψει να αποκτήσει ευρωπαϊκή συνείδηση και ευρύ τρόπο σκέψης. Θα μπορεί να προσαρμόζεται στις ταχύτατες εξελίξεις των επιστημονικών και τεχνολογικών δεδομένων, να είναι παραγωγικό και να προάγει τη γνώση και την έρευνα. Αυτοί είναι και οι κύριοι στόχοι της εκπαιδευτικής πολιτικής των σύγχρονων ευρωπαϊκών κρατών: αφ' ενός να παρέχεται στους νέους μας γενική παιδεία υψηλού επιπέδου και αφ' ετέρου να τους δίνεται η δυνατότητα αποτελεσματικής επιστημονικής εξειδίκευσης, με επαρκή ευελιξία, ούτως ώστε να μπορούν να παρακολουθούν τις ραγδαίες αλλαγές στις απαιτήσεις της αγοράς εργασίας που σημειώνονται διεθνώς.

Στο σημείο αυτό ο ρόλος του Πανεπιστημίου είναι καθοριστικός. Ένα σύγχρονο πανεπιστήμιο θα πρέπει να υπηρετεί και τους δύο αυτούς στόχους: να θωρακίζει δηλαδή τους φοιτητές με ένα ευρύ πλέγμα γνώσεων γύρω από το εκάστοτε γνωστικό αντικείμενο, αλλά παράλληλα μέσω των μεταπτυχιακών προγραμμάτων σπουδών να παρέχει εξειδικευμένη γνώση υψηλού επιπέδου, έτσι ώστε ο αυριανός επιστήμονας να μπορεί να ανταγωνιστεί αποτελεσματικά τους συναδέλφους του σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο.

Στο πλαίσιο όμως της Ενωμένης Ευρώπης θεωρώ ότι η χώρα μας έχει μία ακόμη ιδιαίτερη αποστολή. Η Ελλάδα, με την υπερχιλιετή πολιτισμική της παράδοση, είναι εκ των πραγμάτων κιβωτός πνεύματος και πολιτισμού. Ο πολιτισμός είναι ό, τι πολυτιμότερο μπορούμε να «εξάγουμε» ­ χρησιμοποιώντας κατά παράφραση τον οικονομικό αυτό όρο­, γιατί είναι ο τομέας στον οποίο έχουμε διακριθεί, τον γνωρίζουμε και μπορούμε να τον αξιοποιήσουμε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Άλλωστε έχει αποδειχθεί και ιστορικά πως όταν η πολιτισμική επίδραση προηγείται, οδηγεί νομοτελειακά και σε οικονομική επίδραση.

Για την ευόδωση αυτού του στόχου πιστεύω πως είναι καθοριστική η συνεισφορά των ανθρώπων της επιστήμης και των γραμμάτων, της πνευματικής ηγεσίας του τόπου. Οι άνθρωποι του πνεύματος μιλούν την ίδια γλώσσα, δεν υπολογίζουν το πολιτικό κόστος και γι' αυτό μπορούν περισσότερο από οποιονδήποτε άλλο να ασκήσουν επιρροή στους πολιτικούς ηγέτες και να εργαστούν από κοινού για το ευρωπαϊκό όραμα.

Για να γίνει όμως αυτό το όραμα πραγματικότητα, είναι απαραίτητη η συστράτευση όλων μας. Ο κάθε πολίτης, ο κάθε εργαζόμενος, με τον τρόπο που σκέπτεται και δρα, βάζει καθημερινά από έναν μικρό λίθο για την ανύψωση του ευρωπαϊκού οικοδομήματος.

Κ. Α. Δημόπουλος, Εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ, 23/08/1998

 Με κίτρινο επισημαίνονται τα πεδία του κειμένου που είναι αναγκαία για την εξαγωγή περίληψης

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

Α. ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Το κείμενο πραγματεύεται τον καθοριστικό ρόλο του πολιτισμού στην ενοποίηση της Ευρώπης. Στην πορεία της ενοποίησης η Ελλάδα θα πρέπει να γίνει ανταγωνιστική ιδιαίτερα στους τομείς της οικονομίας και της αναδιοργάνωσης του Κράτους. Η σύγκλιση μπορεί να συμβάλει στη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου και της ποιότητας ζωής για όλους, είναι όμως πολύ περισσότερο ζήτημα πολιτισμού, ώστε οι ευρωπαϊκοί λαοί να νιώσουν μέτοχοι κοινών πολιτισμικών αξιών. Βασική προϋπόθεση για την επίτευξη της ενοποίησης είναι η ανάπτυξη της παιδείας, που με πυλώνα το Πανεπιστήμιο θα προσφέρει γενική μόρφωση και υψηλή εξειδίκευση στους Ευρωπαίους πολίτες. Στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης η Ελλάδα μπορεί να συνεισφέρει με την τεράστια πολιτισμική της παράδοση και καθοριστικό ρόλο στο έργο αυτό έχουν τόσο οι άνθρωποι του πνεύματος όσο και ο κάθε πολίτης ξεχωριστά.

Β.1. ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΦΡΑΣΗΣ ΤΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ

«Είναι αδιαμφισβήτητη η προσφορά της Ελλάδας στον παγκόσμιο και ειδικά στον Ευρωπαϊκό πολιτισμό. Χάρη στην αδιάλειπτη ιστορική παρουσία δύο και πλέον χιλιάδων ετών οι Έλληνες μετακένωσαν επιτεύγματα και αξίες σε όλον τον κόσμο και συνεισέφεραν ουσιαστικά στη διαμόρφωση του νεότερου δυτικοευρωπαϊκού πολιτισμού. Αρχές και αξίες όπως η Δημοκρατία, ο Ορθολογισμός, ο Ανθρωπισμός, το Μέτρο, η Αλήθεια, η Ομορφιά και η Ελευθερία αποτελούν κατακτήσεις του ελληνικού πνεύματος που διαχύθηκαν σε όλη την οικουμένη και αποτελούν σήμερα εκ των ων ουκ άνευ κοινά στοιχεία του ευρωπαϊκού πολιτισμικού οικοδομήματος. Η μακραίωνη ελληνική ιστορία εξακολουθεί να διδάσκει μέχρι και σήμερα στον κόσμο αξίες του ανθρώπου και του πολιτισμού και αυτό ακριβώς θα πρέπει να αξιοποιηθεί από τη σύγχρονη Ελλάδα στο πλαίσιο της δικής της προσφοράς στην Ευρωπαϊκή Ενοποίηση».

Β.2. ΣΥΝΟΧΗ ΚΑΙ ΣΥΛΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΠΟΡΕΙΑ

α. δηλαδή: επεξήγηση / ωστόσο: αντίθεση / έτσι: συμπέρασμα

β. Η παράγραφος αναπτύσσεται με παραγωγική συλλογιστική πορεία, διότι ξεκινάει από τη Γενική πρόταση «Δεν έχουμε άλλη επιλογή από το να είμαστε ανταγωνιστικοί» και έπειτα εξειδικεύει σε επιθυμητές Μερικές πτυχές αυτής της «ανταγωνιστικότητας».

Β.3. ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΤΡΟΠΟΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

Θεματική Περίοδος: «Για την ευόδωση …της πνευματικής ηγεσίας του τόπου».

Λεπτομέρειες – Σχόλια: «Οι άνθρωποι του πνεύματος …για το ευρωπαϊκό όραμα.»

Κατακλείδα: δεν έχει

Η παράγραφος αναπτύσσεται με τη μέθοδο της Αιτιολόγησης, διότι αιτιολογεί με επιχειρήματα το «καθοριστικό της συνεισφοράς των πνευματικών ανθρώπων του τόπου».

Β.4. ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ

Α. Προσπάθεια της χώρας για ισότιμη θέση στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

1. Αναγκαία ανταγωνιστικότητα α. Οικονομία β. Τεχνολογία γ. Δημόσιο δ. Κράτος Προνοίας

2. Αποτελέσματα: α. Βελτίωση του βιοτικού επιπέδου β. Βελτίωση της ποιότητας ζωής

Β. Το όραμα της σύγκλισης γενικότερο για όλους τους ευρωπαϊκούς λαούς.

Στόχοι: 1. η κατάργηση των συνόρων 2. η διαμόρφωση κοινού πολιτισμού

Γ. Βάση και η αφετηρία για την επίτευξη αυτών των στόχων είναι η Παιδεία. Στόχοι η διαμόρφωση ευρωπαϊκής συνείδησης και διευρυμένου τρόπου σκέψης.

1. Γενική παιδεία

2. Υψηλή επιστημονική εξειδίκευση

Δ. Καθοριστικός ο ρόλος του Πανεπιστημίου

1. ευρύ πλέγμα γνώσεων

2. εξειδικευμένη γνώση υψηλού επιπέδου

Ε. Συμβολή της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Ένωση με την υπερχιλιετή πολιτισμική της παράδοση

ΣΤ. Καθοριστική η συνεισφορά

1. της πνευματικής ηγεσίας του τόπου, αλλά και

2. του κάθε πολίτη ξεχωριστά

Β.5. ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑ

ενδεής < εν + δέομαι (=χρειάζομαι, έχω ανάγκη)

ουραγοί < ουρά + άγω (=οδηγώ)

οικοδόμηση < οικοδομώ < οίκος + δομώ

πανεπιστήμιο < παν + επιστήμη (επίσταμαι= γνωρίζω καλά)

συνεισφορά < συν + εις + φορά (φέρω)

Β.6. ΣΥΝΩΝΥΜΑ

οικοδομήσουμε: δημιουργήσουμε, χτίσουμε, φτιάξουμε

βελτίωση: καλυτέρευση

ενιαίο: συνολικό, συμπαγή, ενωμένο, αδιαχώριστο

απαιτήσεις: ανάγκες

ευόδωση: πραγμάτωση, επίτευξη

Γ. ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΛΟΓΟΥ

Επικοινωνιακό πλαίσιο: Άρθρο (Τίτλος με ή χωρίς σχόλιο, επικαιροποίηση στην πρώτη παράγραφο, αυστηρή δομή σε: πρόλογο - κυρίως θέμα – επίλογο, χρήση γ’ ρηματικού προσώπου και σποραδικά α’ πληθυντικού προσώπου, στόχος: η πληροφόρηση-ενημέρωση του αναγνώστη σε ζητήματα της επικαιρότητας).

Τίτλος: Ευρωπαϊκή Ένωση: Ανιχνεύοντας τα υπέρ και κατά

Πρόλογος

Θέατρο δύο παγκοσμίων πολέμων η Ευρώπη αιματοκυλίστηκε στο πρώτο μισό του 20ου αιώνα και οπισθοδρόμησε από κάθε άποψη. Ηγέτες των Ευρωπαϊκών κρατών με διορατικότητα και αποφασιστικότητα είδαν την ενοποίηση ως τη μοναδική λύση για επιβίωση και ευημερία των λαών τους, μέσα στο μεταπολεμικό σκηνικό του Ψυχρού Πολέμου. Έτσι προχώρησαν στην άρθρωση θεσμών και διαδικασιών, οικονομικού τύπου αρχικά, με απώτερο σκοπό την πολιτική ενοποίηση. Σήμερα η Ευρωπαϊκή Ένωση αποτελεί το μεγαλύτερο ενοποιητικό εγχείρημα στον κόσμο, που δημιουργεί ελπίδες και προσδοκίες στους λαούς ότι θα ξεπεραστούν οι όποιες διαφορές και οι άνθρωποι θα βαδίσουν σε έναν πολιτισμό ουσιαστικής συνύπαρξης και αλληλοσεβασμού. Ωστόσο, ο δρόμος προς την Ένωση δεν είναι εύκολος, ενέχει ιδιαίτερα για τη χώρα μας δυσκολίες και κινδύνους, που θα πρέπει να διερευνηθούν για να υπάρξει μια ορθολογική στάση απέναντί της.

Α’ Ζητούμενο (Οφέλη για την Ελλάδα)

1. Οικονομικά

• Ενισχύεται η ελληνική οικονομία με κοινοτικούς πόρους, προκειμένου να συγκλίνει με τις οικονομίες των ανεπτυγμένων κρατών-μελών.
• Δημιουργία διαρθρωτικών αλλαγών και υποδομών.
• Διευρύνεται η αγορά πώλησης και απορρόφησης των ελληνικών προϊόντων.
• Αύξηση της ανταγωνιστικότητας των ελληνικών προϊόντων, προκειμένου να αντεπεξέλθουν στις νέες απαιτητικές οικονομικές συνθήκες
• Ενίσχυση του αγροτικού εισοδήματος μέσα από το καθεστώς των επιδοτήσεων
• Ελεύθερη κυκλοφορία των αγαθών, κατάργηση των δασμών, άνοδος του βιοτικού επιπέδου.
• Βελτίωση των συνθηκών εργασίας, εναρμόνιση της εργατικής νομοθεσίας με τις αντίστοιχες του κράτους προνοίας των άλλων ευρωπαϊκών κρατών.
• Ενίσχυση του τουριστικού τομέα, σύσφιγξη των σχέσεων της χώρας με τους άλλους ευρωπαϊκούς λαούς.
• Διευκόλυνση των συναλλαγών με τη χρήση του κοινού ευρωπαϊκού νομίσματος.

2. Κοινωνικά

• Εξωστρέφεια της χώρας και των Ελλήνων, αποτροπή απομόνωσης και επαρχιωτισμού
• Αύξηση της αυτοαντίληψης των Ελλήνων, ενίσχυση της αυτογνωσίας μέσα από την επαφή, τη σύγκριση και τη διαφορετικότητα
• Καταπολέμηση των στερεοτύπων, των προκαταλήψεων, του ρατσισμού και του εθνικισμού, μέσα από τη γνωριμία με το άλλο και διαφορετικό
• Δημιουργία φιλελεύθερου και ανθρωπιστικού ευρωπαϊκού δικαίου στο οποίο μπορεί να καταφύγει ο πολίτης που νιώθει ότι αδικείται από τα εθνικά δικαστήρια, κυρίως στις διαφορές του με το κράτος.

3. Πολιτικά

• Μεγιστοποίηση της ασφάλειας από την ένταξη της χώρας σ’ έναν ισχυρό οικονομικό και πολιτικό οργανισμό
• Περιορισμός – εξουδετέρωση εξωτερικών κινδύνων και απειλών
• Ισχυροποίηση της ελληνικής φωνής στα διεθνή φόρα, βελτίωση της θέσης της Ελλάδας στο διεθνή συσχετισμό δυνάμεων
• Διασφάλιση, εδραίωση και εμπέδωση της δημοκρατίας και των θεσμών, εφόσον κάτι τέτοιο αποτελεί απαράβατο όρο για τη συμμετοχή στην Ε.Ε.
• Παραμερισμός της πολιτικής παθογένειας του παρελθόντος, ωρίμανση και υπευθυνότητα του πολιτικού συστήματος

4. Πολιτισμικά

• Επαφή των Ελλήνων με άλλους λαούς, πολιτισμούς και κουλτούρες, διεύρυνση και γονιμοποίηση του ελληνικού πνεύματος
• Προώθηση των γραμμάτων, των τεχνών και των επιστημών, εκσυγχρονισμός της εκπαίδευσης
• Διεύρυνση των χώρων προβολής της ελληνικής καλλιτεχνικής δημιουργίας

Β’ Ζητούμενο (Κίνδυνοι για την Ελλάδα από την Ευρωπαϊκή Ενοποίηση)

• Η συνεργασία και συνύπαρξη μέσα στα πλαίσια της Ε.Ε. ευνοεί συνήθως τους μεγάλους και ισχυρούς, οι οποίοι επεκτείνουν τη σφαίρα οικονομικής και πολιτικής επιρροής τους. Κίνδυνος «δορυφοροποίησης» της χώρας.
• Περιορίζεται ή και αίρεται εκ των πραγμάτων η εθνική κυριαρχία. Απειλή των εθνικών συμφερόντων, όταν οι εταίροι δεν κατανοούν εθνικές και ιστορικές ιδιαιτερότητες π.χ. «Μακεδονικό», «Οικονομική Κρίση»
• Η Ε.Ε. γίνεται μηχανισμός προώθησης και επιβολής των συμφερόντων των ισχυρών, σε πολιτικό ή οικονομικό επίπεδο. Πιθανότητες για δημιουργία σχέσεων εξάρτησης και υποταγής προς τα μικρότερα και περισσότερο αδύναμα κράτη
• Ακύρωση - περιορισμός των δυνατοτήτων για άσκηση μιας πιο ευέλικτης οικονομικής πολιτικής που θα λαμβάνει υπόψη τις ιδιαιτερότητες και ανάγκες των εθνικών οικονομιών (βλ. Σύμφωνο Σταθερότητας)
• Ύπαρξη τεράστιου δημοκρατικού ελλείμματος μέσα στην Ε.Ε. Δεν αποφασίζουν οι ίδιοι οι ευρωπαϊκοί λαοί μέσα από θεσμούς όπως το Ευρωκοινοβούλιο, αλλά τα συμβούλια των υπουργών και των πρωθυπουργών, καθώς και η «γραφειοκρατία των Βρυξελλών».
• Απειλή της πολύτιμης διαφορετικότητας και των πολιτισμικών ιδιαιτεροτήτων κάθε λαού, πολιτισμική ισοπέδωση και ομοιομορφία μέσα από τον ενστερνισμό – επικράτηση ενός μοντέλου ζωής, σκέψης και συμπεριφοράς. Ξενομανία, μιμητισμός. Κίνδυνος αλλοίωσης της εθνικής ταυτότητας και συνείδησης
• Περιθωριοποίηση - περιορισμός των εθνικών γλωσσών και ιδιαίτερα των λιγότερο διαδεδομένων, όπως η Ελληνική

Επίλογος

Η Ε.Ε. έχει χάσει σήμερα ένα μεγάλο μέρος της αίγλης, της δυναμικής και των προσδοκιών που δημιούργησε στους λαούς. Πρακτικές κυριαρχίας των δυνατών, η στενά οικονομίστικη αντίληψη του ενοποιητικού εγχειρήματος, η αδιαφορία για τις ανάγκες των απλών ανθρώπων και των μικρών κρατών, η ελλειμματική δημοκρατική αντιπροσώπευση αποτελούν πληγές και αδυναμίες, που δημιουργούν πρόσφορο έδαφος για αμφισβητήσεις και λαϊκιστικές προσεγγίσεις που υπονομεύουν τη συνέχεια του Ευρωπαϊκού οράματος. Αν δε συντελεστεί σύντομα μια αφύπνιση είτε των ηγετών είτε των ίδιων των ευρωπαίων πολιτών, η Ε.Ε. κινδυνεύει να διαλυθεί. Η κατάσταση είναι αναστρέψιμη αρκεί να επέλθει η αναγκαία συνειδητοποίηση και κινητοποίηση.

ΠΗΓΗ: www.e-keimena.gr.

Ανάρτηση και ενδεικτικές απαντήσεις από τον Κ. Καρεμφύλλη, φιλόλογο