Σε σύνδεση τώρα

Έχουμε 47 επισκέπτες συνδεδεμένους
Θεματικές Ενότητες - ΓΛΩΣΣΑ
Συντάχθηκε απο τον/την Ι.Θ. Κακριδής   
Τετάρτη, 25 Μάιος 2011 17:02

 

Ι.Θ. Κακριδς

Γιατ διδσκουμε Αρχαα Ελληνικ στα παιδι

 

 

Αληθιν λυπομαι που τον καιρό αυτ εμαι αναγκασμένος να βρσκομαι μακρι απ την Ελλδα, κι τσι στερθηκα τη χαρ να πρω μρος στο Συνδριο αυτ, που σκοπ χει να μελετσει τις βασικς αρχς των νων θεσμν που αποφσισε το Υπουργεο Παιδεας στην προσπθει του ν’ ανυψσει μσα στ’ λλα και τη Μση Εκπαδευση. Τποτε δεν μπορε ν’ αντικαταστσει την παρουσα του ανθρπου. Αν, παρ’ λους τους δισταγμος, αποφσισα στο τλος να καταγρψω μερικς μου σκψεις και να παρακαλσω να διαβαστον μπροστ στην ολομλεια του Συνεδρου, αυτ γινε γιατ δεν θελα ν’ απουσιζω ολωσδιλου απ μια τσο μεγλη συγκντρωση συναδλφων–για να θμα μλιστα τσο σημαντικ για τη μελλοντικ προκοπ του τπου μας.

 

Επαναστατικ εναι το νο εκπαιδευτικ σστημα απ πολλς πλευρς. Η πιο επαναστατικ απ λες τις καινοτομες του εναι σως η απφαση, στο τριτξιο Γυμνσιο οι αρχαοι λληνες κλασικο να διδσκονται απ μετφραση, και μνο στην τελευταα τξη να δνεται μια γενικ εισαγωγ στους νμους του αρχαου αττικο λγου. Ο νεωτερισμς αυτς δημιουργε να πλθος προβλματα στην πραχτικ του εφαρμογ, προκαλε μως και καθαρ θεωρητικς απορες. Το μεγλο πρβλημα, που εναι φυσικ να βασανζει τον καιρ αυτ το φιλλογο του Γυμνασου, εναι αν το νο σστημα θα μπορσει ν’ ανταποκριθε στο βασικ σκοπ της διδασκαλας των αρχαων Ελληνικν, τη στιγμ που ο αρχαος λγος θα πψει ν’ ακογεται αυτοσιος στο Γυμνσιο.

 

Γιατ αλθεια διδσκουμε τα αρχαα ελληνικ στα παιδι που θλουμε να μορφσουμε, σε τσο πολλς ρες μλιστα;

 

Τρεις εναι οι κριοι λγοι που μας υποχρενουν να βοηθσουμε τα παιδι μας να επικοινωνσουν σο γνεται περισστερο με τον αρχαο κσμο.

 

Πρτα απ’ λα, γιατ εμαστε κι εμες λληνες. Απ τον καιρ του Ομρου ως σμερα χουν περσει κπου δυο χιλιδες εφτακσια χρνια. Στους αινες που κλησαν οι λληνες βρεθκαμε συχν στο απγειο της δξας, λλοτε πλι στα χελια μιας καταστροφς ανεπανρθωτης∙ νικσαμε και νικηθκαμε αμτρητες φορς∙ δοκιμσαμε επιδρομς και σκλαβις∙ αλλξαμε θρησκεα∙ στους τελευταους αινες η τεχνικ επιστμη μετασχημτισε βασικ τη μορφ της ζως μας∙ και μως κρατηθκαμε λληνες, με την δια γλσσα–φυσικ εξελιγμνη–, με τα δια ιδανικ, τον διο σε πολλ χαραχτρα και με να πλθος στοιχεα του πολιτισμο κληρονομημνα απ τα προχριστιανικ χρνια. Στον πνευματικ τομα καννας λας δεν μπορε να προκψει, αν αγνοε την ιστορα του, γιατ γνοια της ιστορας θα πει γνοια του διου του διου του εαυτο του. Εμαι λληνας, συνειδητς λληνας, αυτ θα πει, χω αφομοισει μσα μου την πνευματικ ιστορα των Ελλνων απ τα μυκηναϊκ χρνια ως σμερα.

 

Ο δετερος λγος που μας επιβλλει να γνωρσουμε την αρχαα πνευματικ Ελλδα εναι τι εμαστε κι εμες Ευρωπαοι. Ολκληρος ο Ευρωπαϊκς πολιτισμς στηρζεται στον αρχαο Ελληνικ, με συνδετικ κρκο τον ρωμαϊκ. Με τους λλους Ευρωπαους μας δνει ββαια και ο Χριστιανισμς, σο και να μας χωρζουν ορισμένα δόγματα. Μα και ο Χριστιανισμός έπρεπε να δουλευτεί πρώτα με την Ελληνικ σκψη, για να μπορσει ν’ απλσει πειτα στον ευρωπαϊκ χρο. Η ρζα του πολιτισμο των Ευρωπαων λων εναι ο αρχαος ελληνικς στοχασμς και η τχνη, γι’ αυτ δεν μπορε να τα αγνοε κανες, αν θλει να αισθνεται πως πνευματικ ανκει στην Ευρπη.

 

Μα ο κυριτερος λγος που δεν επιτρπεται οι νοι μας ν’ αγνοον την αρχααν Ελλδα εναι λλος: στην Ελλδα για πρτη φορ στα χρονικ του κσμου ανακαλφτηκε ο νθρωπος ως αξα αυτνομη, ο νθρωπος που θλει να κρατιται ελεθερος απ κθε λογς σκλαβι, και υλικ και πνευματικ. Μσα στους λαος που περιβλλουν τον ελληνικ χρο στα παλι εκενα χρνια υπρχουν πολλο με μεγλο πολιτισμ, πνω απ’ λους οι Αιγπτιοι και οι Πρσες. Οι λαο μως αυτο οτε γνωρζουν οτε θλουν τον ελεθερο νθρωπο. Το απολυταρχικ τους σστημα επιβλλει στα τομα να σκβουν αδιαμαρτρητα το κεφλι μπροστ στο βασιλα και στους θρησκευτικος αρχηγος. Η ελεθερη πρξη και η ελεθερη σκψη εναι γνωστα στον εξωελληνικ κσμο. Και οι λληνες; Πρτοι αυτο, σπρωγμνοι απ μια δναμη που βγανει απ μσα τους και μνο, την δεσποτεα θα την μεταλλξουν σε δημοκρατα, και απ την βουλη, ανεθυνη μζα του λαο θα πλσουν μια κοινωνα απ πολτες ελεθερους, που καθνας τους να νιθει τον εαυτ του υπεθυνο και για τη δικ του και για των λλων την προκοπ. Ο στοχασμς εναι κ’ αυτς ελεθερος για τα πιο τολμηρ πετματα του νου και της φαντασας. Ο λληνας εναι ο πρτος, που εν ξρει πως δεν μπορε ατιμρητα να ξεπερσει τα σνορα του ανθρπου και να γνει θες, μως κατχεται απ μια βαθι αισιοδοξα για τις ανθρπινες ικαντητες και εναι γεμτος αγπη για τον νθρωπο, που τον πιστεει ικαν να περσει τις ατλεις του και να γνει αυτ που πρπει να εναι−ο τλειος νθρωπος.

 

Αυτ η πστη στον τλειον νθρωπο, συνδυασμνη με το βαθ καλλιτεχνικ ασθημα που χαρακτηρζει την ελληνικ φυλ, δνει στον αρχαον λληνα τον πθο και την ικαντητα να πλσει πλθος ιδανικς μορφς σε ,τι καταπινεται με το νου, με τη φαντασα και με το χρι: στις απριττες μορφς που σχεδιζουν οι τεχντες στα αγγεα της καθημερινς χρσης, στη μεγλη ζωγραφικ, στην πλαστικ του χαλκο και του μαρμρου, πνω απ’ λα στο λγο τους, και τον πεζ και τον ποιητικ.

 

Αυτν τον κσμο θλουμε να δσουμε στα παιδι μας, για να μορφωθον∙ για να καλλιεργσουν τη σκψη τους αναλοντας τη σκψη των παλιν Ελλνων∙ για να καλλιεργσουν το καλλιτεχνικ τους ασθημα μελετντας ,τι ωραο πλασε το χρι και η φαντασα των προγνων τους∙ για να μπορσουν κι αυτο να νισουν τον εαυτ τους αισιδοξο, ελεθερο και υπεθυνο για τη μορα του ανθρπου πνω στη γη∙ προπαντς για να φουντσει μσα τους ο πθος για τον τλειον νθρωπο.

 

Ας γυρσουμε τρα στο πρβλημα που μας απασχολε: απ τη μια χουμε το παλι σστημα, που επιβλλει τη γνωριμα των αρχαων κλασικν απ τα πρωττυπα κεμενα∙ το νο σστημα απ την λλη, που θλει ν’ αντικαταστσει τα πρωττυπα με τις μεταφρσεις στο νο Γυμνσιο, που αντιστοιχε με τις τρεις πρτες τξεις του παλιο. Ποιο απ τα δυο εξυπηρετε πιο πρσφορα τους σκοπος του Ανθρωπιστικο σχολεου;

 

Ποια ταν τα αποτελσματα του παλαιο συστματος; Ας το ομολογσουμε εμες πρτοι, οι φιλλογοι, που τσα χρνια παλεουμε στο Γυμνσιο τον σισφειο αγνα να φρουμε τον αρχαο κσμο κοντ στα παιδι μας: Τα αποτελσματα εναι μηδαμιν, μπροστ μλιστα στον κπο που καταβλλουν και οι καθηγητς και οι μαθητς. Ας βλουμε το χρι στην καρδι κι ας αναρωτηθομε, σε πσα παιδι, απ’ αυτ που δεν ταν να σπουδσουν φιλολογα στο Πανεπιστμιο, κατορθσαμε να μεταδσουμε τσην οικεωση με την αρχαα γλσσα και τσον ενθουσιασμ για το κλλος και την πυκν ουσα του αρχαου λγου, στε φεγοντας απ το Γυμνσιο, για να σπουδσουν μιαν λλην επιστμη, θα θελσουν κποτε να καταφγουν στο αρχαο κεμενο, για να πλουτσουν τον εσωτερικ τους κσμο. Ξρουν οι σνεδροι φιλλογοι, ας εναι και δκα παιδι καθνας τους, απ τις χιλιδες που πρασαν απ τα χρια τους; Φοβομαι πως και ο αριθμς αυτς εναι υπερβολικς. Με ποιο δικαωμα ττε απασχολομε αμτρητες ρες λα τα παιδι της Ελλδας στο Γυμνσιο, για να ωφεληθον ελχιστοι;

 

Θα μου προβληθε σως μια αντρρηση στους συλλογισμος αυτος: για τις ατελστατες γνσεις της αρχαας ελληνικς παρδοσης που αποκομζουν τα παιδι μας απ το Γυμνσιο μπορε να μη φταει και τσο το σστημα, πως δεν φταει για την γενικ ελαττωματικ κατρτιση των μαθητν. Πλθος λλοι παργοντες συντελον στη θλιβερ αυτ κατσταση: η πληθρα των μαθητν μσα σε μια τξη∙ η λλειψη απ μεγλες αθουσες διδασκαλας∙ η συστγαση δυο Γυμνασων σ’ να χτριο∙ η επιβρυνση των καθηγητν με πολλς ρες διδασκαλας και πολλ διορθματα∙ η απουσα συστηματικν μεταπανεπιστημιακν επιμορφωτικν σπουδν, τσι που να μπορον οι λειτουργο της Μσης να συμπληρνουν τις γνσεις τους και να κατατοπζονται στα να πορσματα της επιστμης τους∙ η απουσα ερμηνευτικν εκδσεων και βοηθητικν βιβλων για τον καθηγητ∙ τα εξωσχολικ ενδιαφροντα των παιδιν∙ ο κινηματογρφος και το ραδιφωνο, και πολλ χουν δυσκολψει αφνταστα το ργο των εκπαιδευτικν στο σχολεο και γι’ αυτ τους εναι αδνατο ν’ αποδσουν ,τι μπορον και θλουν. Αν τα εμπδια αυτ βγουν απ τη μση, γιατ να μη κρατηθομε στο παλι, καθιερωμνο σστημα της διδασκαλας των αρχαων κλασικν απ το πρωττυπο; Αν πλι δεν βγουν απ τη μση τι χουμε να περιμνουμε και με το νο σστημα; Το κτω κτω εμες πλι θα διδσκουμε με τις μεγλες μτριες ικαντητς μας.

 

Η αντρρηση αυτ εναι σωστ, ως να βαθμ μως μνο. Δεν υπρχει αμφιβολα πως πολλο εναι οι παργοντες που χουν συντελσει στην παρακμ του Γυμνασου–τσο μλιστα, στε ελχιστοι απφοιτο του να φεγουν με μια συγκροτημνη κπως σκψη, με τις απαιτομενες για ναν μορφωμνο νθρωπο γενικς γνσεις και με την ικαντητα να διατυπνουν τους στοχασμος και τα αισθματ τους με ειρμ και χωρς ασυχρετα ορθογραφικ και συνταχτικ λθη. Ακμα δεν υπρχει αμφιβολα πως το Κρτος, τρα που συνειδητοποησε τη σημασα της παιδεας και θλει να τη βγλει απ το τλμα, που τσα χρνια λμναζε, θα κοιτζει με κθε τρπο να παραμερσει και τους λλους παργοντες που αναστλλουν την προδο της παιδεας.

 

Οπωσδποτε, για να μπορσουμε να κρνουμε δκαια τα δο συστματα εναι ανγκη να αντιπαραθσουμε τους σκοπος που επιδικουν και τα μσα που χρησιμοποιον, με την προϋπθεση πως εφαρμζονται σε σχολεα που απ κθε λλη ποψη λειτουργον ικανοποιητικ.

 

Τι χαρακτηρζει ιδιατερα το σστημα που σχυε ως σμερα; Πρτα πρτα ββαια η πεποθηση πως οι ανθρωπιστικς σπουδς, για να οδηγσουν στο επιθυμητ αποτλεσμα, πρπει να γνονται με τη μελτη των κλασικν απ το πρωττυπο. Δετερο χαρακτηριστικ του παλιο συστματος εναι η επιθυμα να γνωρσουν οι μαθητς σο γνεται περισστερους κλασικος. Το αποτλεσμα εναι να στριμχνονται μσα στον διο σχολικ χρνο τσσερες και πντε συγγραφες, διαφρων μλιστα εποχν και συχν με μεγλες διαφορς στη γλσσα. Τι κοιν χει π.χ. η γλσσα του Δημοσθνη με του Ομρου, που ερμηνεονταν παρλληλα στην Δ΄ τξη; πειτα, καθς η ιστορα της ελληνικς γραμματεας δεν διδασκταν πραγματικ οτε υπρχει γυμνασιακ εγχειρδιο γραμματολογας, το ανακτωμα απ συγγραφες που ανκουν στον 8ο, στον 5ο, και στον 4ο αινα εναι φυσικ να μεγαλνει τη σγχυση.

 

να δετερο αποτλεσμα του συστματος αυτο εναι να ερμηνεονται στα παιδι πντε–δκα το πολ σελδες απ κθε κλασικ, και πριν καλ–καλ κατορθσουν κτι να καταλβουν απ τη γλσσα, την τχνη και τη σκψη του ενς να ρχεται να τον εκτοπσει ο λλος με τις δικς του δυσκολες. Και να σκφτεται κανες πως πριν απ λγα χρνια σοφο παιδαγωγο εχαν αποφασσει ν’ αυξσουν τον αριθμ των αρχαων συγγραφων που ερμηνεονται στο Γυμνσιο με την προσθκη των επιστημνων, του Αριστοτλη, του Θεοφρστου κ..

 

Απ’ τα δια τα πργματα, σον ιδεδεις και αν εναι οι λλοι ροι του σχολεου, σο ικανς ο καθηγητς, σο ξυπνα και μελετηρ τα παιδι του, εναι αδνατο να καταχτηθον κατ κποιο τρπο μσα σ’ να χρνο ο Αρριανς, ο Ισοκρτης, ο Λυσας και ο Ηρδοτος, –σε λλη τξη– ο Πλτωνας, ο Θουκυδδης, ο Όμηρος και ο Ευριπδης.

 

Πσο ακατρθωτα εναι τα πργματα που γυρεει το αναλυτικ πργραμμα του παλιο Γυμνασου το καταλαβανει κανες, μα σκεφτε πως για την ερμηνεα του Επιταφου του Περικλ –ενς απ τα πιο δσκολα κεμενα– δνει τρεις βδομδες μνο καιρ. Τι να πρωτοκνει μσα στο διστημα αυτ ο καθηγητς; Το κριο ργο του θα πρπει αναγκαστικ να περιοριστε στην προσπθεια να παραμεριστον κπως οι γλωσσικς δυσκολες–αν παραμεριστον κ’ αυτς. Καιρς για εμβθυνση στο περιεχμενο, στις πνευματικς, στις ηθικς και στις αισθητικς αξες δεν βρσκεται, κι αν βρεθε, θα εναι ελχιστος.

 

Μειονχτημα του παλαιο συστματος εναι και τι με τους πολλος συγγραφες που ορζει απ το πρωττυπο, αποκλεεται να δσει σνολα. Φυσικ, κανενς τπου Γυμνσιο δεν μπορε να δσει ολκληρο το ργο ενς συγγραφα, ακμα λιγτερο να λογοτεχνικ εδος σε λο του το πλτος. Ο τπος μως του Γυμνασου που σχυε ως σμερα δεν πρφταινε να δσει οτε καν μια μεγλη εντητα απ να συγγραφα, οτε καν να γραμματειακ εδος στους κριους εκπροσπους του. Ακμα και ο Επιτφιος, που αποτελε μια κλειστ θαυμαστ εντητα, πσο διαφορετικ χρμα παρνει για ποιον διαβζει τη συνχεια της ιστορας του Θουκυδδη, το ξσπασμα του θανατικο στην Αθνα, το θνατο που Περικλ και τον χαρακτηρισμ του απ τον ιστορικ!

 

Η απατηση να γνωρσουν τα παιδι μας στο Γυμνσιο τους κλασικος απ το πρωττυπο, συνδυασμνη με την επιθυμα να γνωρσουν σο γνεται πιο πολλος κλασικος, να μνο αποτλεσμα μπορε να χει: να δνει μνο αποσπσματα, ξεσκλδια, χωρς οργανικ εντητα, βιαστικ διαβασμνα, μισοκατανοημνα, αχνευτα. Εναι λοιπν ν’ απορσει κανες αν τα παιδι μας φεγοντας απ το Γυμνσιο δεν θλουν οτε ν’ ακοσουν για τους αρχαους κλασικος;

 

Πσες μορφς μυθικς του αρχαου ελληνικο κσμου φωτζουν το δρμο των νων μας, ταν χουν αφσει τα μαθητικ θρανα; Της Αντιγνης, ναι, αν ο καθηγητς πρφτασε να δσει την ερμηνεα ολκληρης της τραγωδας, πργμα αμφβολο∙ το διο και της Ιφιγνειας του Ευριπδη. Ας προυμε μως τον Όμηρο: στον παλι τπο του Γυμνασου ερμηνεονται μνο η πρτη και η κτη ραψωδα της Οδσσειας. Ας υποθσουμε πως ο καθηγητς πρφτασε να διδξει και τις δυο ραψωδες. Στην πρτη ο μαθητς θα γνωρσει τον Τηλμαχο, μοναχ μως σαν πραγο ακμα φηβο∙ στην κτη θα γνωρσει τον Οδυσσα, μοναχ μως σαν ναυαγ∙ το πολ να καταλβει και την εξυπνδα του κπως, απ το λγο που απευθνει στη Ναυσικ–τποτε λλο! Οτε ο Οδυσσας οτε ο Τηλμαχος δνονται στα παιδι μας σαν μορφς ολοκληρωμνες.

 

Στην πμπτη τξη του παλιο Γυμνασου θα διδαχτε η πρτη και η κτη ραψωδα της Ιλιδας. Στην κτη δεν γνεται καννας λγος για τον Αχιλλα. Μνει μνο η πρτη, για να γνωρσει ο μαθητς τη μορφ του μεγλου ρωα. Θα τη γνωρσει μως μισερ και παραμορφωμνη: ναν Αχιλλα που το πθος της εκδκησης για την αδικα που του γινε τον σπρχνει να διαβιβσει με τη μητρα του την παρκληση στο Δα να δσει τη νκη στους αντμαχους των Ελλνων. Δεν ξρω αν στην τελευταα τξη προφτνουν οι συνδελφοι να διδξουν κτι απ τις τελευταες ραψωδες της Ιλιδας. Και πλι μως, για να ολοκληρωθε η μορφ του Αχιλλα θα πρεπε να διαβσουν και τις Λιτς στην νατη ραψωδα, ακμα λη την εντητα που αρχζει με την ξοδο του Πτροκλου στον πλεμο, στη δκατη κτη ραψωδα, ως το τλος της Ιλιδας, ταν ο Αχιλλας, συμφιλιωμνος με το βασιλι της Τροας, θα του παραδσει το νεκρ σμα του κτορα, για να το θψει. Ττε, ττε μνο ο κατ’ εξοχν λληνας ρωας θα μποροσε να φωτσει τις ψυχς των νων με λη του την παλικαρι και την μεγαλοφροσνη.

 

να ακμη μειονχτημα του παλιο συστματος∙ θελε ββαια να δσει σο πιο πολλος κλασικος μποροσε. Μα οι ρες της διδασκαλας των αρχαων Ελληνικν δεν ταν και απεριριστες. τσι τα παιδι μας φευγαν απ το Γυμνσιο χωρς να χουν γνωρσει τον Ησοδο, τον Αισχλο, τον Μνανδρο, τον Πλοταρχο. Καθς μλιστα η ιστορα της αρχαας ελληνικς γραμματεας δεν διδασκταν συστηματικ, ο απφοιτος του Γυμνασου, κι αν εχε ακοσει κτι για τον Αισχλο, μια φορ τους λλους τους αγνοοσε και ως ονματα.

 

Δεν εξαντλσαμε μως τα μειονεκτματα του Γυμνασου του παλιο τπου: Οι ξι τξεις αποτελοσαν στο Γυμνσιο αυτ μιαν εντητα∙ πως και για τ΄ λλα μαθματα, το πργραμμ του για τα αρχαα Ελληνικ ολοκληρωνταν μνο ταν ο μαθητς τελεωνε και την τελευταα τξη. Ποιος μως συλλογιταν τα παιδι που απ λγους διφορους αναγκαζταν ν΄ αφνουν το σχολει, πριν ολοκληρσουν τις γυμνασιακς σπουδς τους; Και δεν ταν λγα τα παιδι αυτ. Απ τις επσημες στατιστικς μαθανουμε πως στερα απ την τρτη τξη, μλις τα πενντα πντε στα εκατ συνχιζαν στην τταρτη. Ας αφσουμε τα λλα μαθματα κ΄ ας δομε γι΄ αυτ τα μισ σχεδν παιδι της Ελλδας τι αποκμιζαν απ τον αρχαο κσμο, ταν φηναν μισοτελειωμνο το Γυμνσιο, για να ριχτον στον αγνα της ζως: μια ατελστατη γνση της αρχαας γλσσας και μερικ σπαργματα κειμνου απ 5–6 πεζογρφους. Για τα 45% απ τα παιδι μας δεν υπρχει οτε καν η μικρ ωφλεια, που χουν απ τους κλασικος σοι τελεινουν τις γυμνασιακς σπουδς τους. Σκοτθηκαν κι αυτ και οι δσκαλο τους, για να μθουν την αρχαα γλσσα και για να γνωρσουν χι και πολ σπουδαους συγγραφες, ξω απ τον Ηρδοτο: τον Λουκιαν, τον Ξενοφντα, τον Λυσα, τον Ισοκρτη, ,τι γνρισαν και απ αυτος! Και φυγαν απ το σχολεο και αγνοντας απλυτα την Ιλιδα, το Θουκυδδη, τον Σοφοκλ, τον Ευριπδη, τον Πλτωνα!

 

Και το νο σστημα; Μια και θα λεψει τρα η δυσκολα της γλσσας, τα παιδι μας θα μπορον να χαρον τους παλιος κλασικος – πιο σωστ θα λεγα: να χαρον ορισμνους κλασικος σε μεγαλτερο πλτος και βθος. Γιατ, κατ τη γνμη μου, εναι ολθριο το σστημα στην δια τξη να διδσκονται παρλληλα πολλο συγγραφες, που ανκουν σε διφορες εποχς και σε διφορα λογοτεχνικ εδη. Στην πρτη τξη του Γυμνασου θα λεγα να διδαχτον μνο Οδσσεια και Ηρδοτο, λο το χρνο, και τποτε λλο. τσι τα παιδι θα προφτσουν να γνωρσουν απ το ργο του Ομρου τουλχιστο 10 ραψωδες∙ μα και τις υπλοιπες θα τις διαβσουν μνα τους, γιατ θα χουν αγαπσει τον ποιητ: πρτα πρτα γιατ θα μιλει στη γλσσα τους∙ πειτα γιατ ο καθηγητς θα χει τρα λο τον καιρ και ιστορικ να τοποθετσει τον Όμηρο και για τη θρησκεα του να μιλσει, και για τη μυθολογα του, και για τα θη και θιμα της εποχς του, προπαντς για τη μεγλη του τχνη–λα τα προβλματα που γοητεουν τους νους. Εν ως τρα, τσο λγη λη που τους δναμε, οτε μποροσαμε, μα οτε και τον καιρ εχαμε να τους οδηγσουμε σε ττοιους προβληματισμος. Τους βασανζαμε με την ομηρικ, γεμτη ποικιλα, γραμματικ και το λεξιλγιο, χωρς να τα μαθανουν κι αυτ!

 

Τρα θα μπορσουν να παρακολουθσουν και λη την πορεα της «παιδεας» του Τηλμαχου, απ τον πρωτβγαλτο φηβο της πρτης ραψωδας ως τη στιγμ του, ντρας πια, θα πολεμσει στο πλευρ του πατρα του. Και η μορφ του Οδυσσα θα τους παρουσιαστε σε λο της το βθος και το πλτος: πς ο ρωας παλεει–με την παληκαρι του και με την εξυπνδα του–να γλιτσει τους συντρφους του απ το χαμ∙ πς αντιδρ με την περα του και την υπομον του στις συφορς που του σωρεουν οι θεο και η μορα∙ πς κερδζει το σεβασμ και την αγπη των Φαικων αγνριστος ακμα, αυτς που φτνει στο νησ τους χωρς να κρατει τποτε πνω του, οτε καν να κουρελιασμνο ροχο, να κρψει τη γμνια του∙ πς με την παλικαρι του και την εξυπνδα του πλι θα σκοτσει τους μνηστρες∙ πς θα ξαναγυρσει στη γυνακα του ξεπερνντας τσες περιπτειες και τσους πειρασμος.

 

Το διο θα χορτσουν τρα Ηρδοτο τα παιδι μας∙ θα τον γνωρσουν χι μνο απ τα κεφλαια που δνουν περιγραφς μαχν, αλλ και απ εκε που φωτζει πρσωπα και πργματα με τα ατλειωτα χαριτωμνα ανκδοτ του. Θα τον χαρον και ταν περιγρφει μιας χρας τους θεος, τους ανθρπους, τα ζα, τα βουν και τα ποτμια. Θα μπορσουν ακμα ως να σημεο να παρακολουθσουν με ποιο τρπο ο Ηρδοτος κατρθωσε να οργανσει λη την πολυποκιλη ιστορικ και εθνογραφικ λη που εχε μαζψει στα ταξδια του.

 

Σε μιαν λλη τξη του Γυμνασου οι μαθητα θα γνωρσουν την τραγωδα, και τον Αισχλο και τον Σοφοκλ και τον Ευριπδη, δυο τρα ργα απ τον καθνα, λλα με περισστερην u949 ενβθυνση και λλα με απλ ανγνωση.

 

Παρλληλα–και αυτ το θεωρ απαρατητο–θα δοθε στα χρια των παιδιν μια αρκετ διεξοδικ ιστορα της αρχαας λογοτεχνας, γραμμνη απλ και επαγωγ, με φθονες μεταφρσεις χι για να τη μθουν απξω, αλλ για να μπορσουν ν΄ αποχτσουν μια κπως ολοκληρωμνη εικνα της λογοτεχνικς δημιουργας των αρχαων Ελλνων.

 

τσι το Ελληνπουλο, φεγοντας απ το τριτξιο Γυμνσιο θα χει ανθρωπιστικ μρφωση ασγκριτα μεγαλτερη απ ,τι σμερα. Προπαντς θα χει αγαπσει τον αρχαο κσμο, και εναι ββαιο πως θα ρχεται συχντερα κοντ του απ μεταφρσεις.

 

Μα η μετφραση υστερε πντα μπροστ στο πρωττυπο ργο. Ειδικ η αρχαα γλσσα με την ποικιλα της, με την ευστροφα της, με την πλαστικτητ της, με τους πολλος ονοματικος προσδιορισμος που διαθτει (πτσεις, μετοχς, απαρμφατα) εναι αυτ καθ΄ εαυτ να αγαθ μορφωτικ. πειτα μορφ και περιεχμενο στο μεγλο ργο δεν χωρζονται, μνο αποτελον μια χημικ νωση δυσκολοξεδιλυτη∙ ο μεγλος συγγραφας εκφρζεται και με τη μορφ.

 

Την ορθτητα των ισχυρισμν την ξρω και εγ πολ καλ, σως καλτερα απ πολλος. Νομζω μως πως ανκει στη σοφα της ζως να ξρεις τι μπορε να πετχεις και να πετυχανεις, χι να κυνηγς τα αδνατα και να μην κατορθνεις τποτε.

 

Και κτι λλο μως: η μετφραση χει πολ διαβληθε στον τπο μας∙ απ τη μια απ τους ανθρπους που πιστεουν πως ,τι ευγενικ και ωραο ειπθηκε στην αρχαα Ελληνικ γλσσα, ταν μεταφραστε στη γλσσα του λαο μας, αναγκαστικ ασχημζει και εκχυδαΐζεται. Απ την λλη υποπτεονται τη μετφραση εκενοι που χρησιμοποησαν εδαν τα παιδι τους να χρησιμοποιον τις φοβερς σχολικς, που λγονται, μεταφρσεις, που δεν ξρει κανες τι κακοπαθε περισστερο, το νημα του κειμνου η σημεριν μας γλσσα. Τλος και οι οργανωμνες σειρς εκδσεων αρχαων συγγραφων απ διφορους λγους δεν βοθησαν και πολ για ν΄ αγαπηθε η μετφραση.

 

Η αλθεια εναι πως μια μετφραση, ταν γνεται απ νθρωπο που ξρει και την αρχαα και τη να μας γλσσα καλ, κι ακμα χει συνασθηση της σημασας του ργου του, –μια καλ μετφραση, κι αν δεν μπορε να ισοσταθμσει το πρωττυπο, μια φορ δεν εναι και τσο χωρς αξα, σο θλουν να την παρουσιζουν μερικο. Μπορε να μη δνει τα 100 στα 100 απ τις αξες του πρωττυπου ργου–και δεν μπορε ποτ να τα δσει, τα 80 μως μπορε να τα δσει. Αν ο μεταφρασμνος αρχαος κλασικς δεν ταν στοιχεο μορφωτικ μεγλο κι αυτς, αν δεν επαδευε κι αυτς με το περιεχμενο που διατηρε και με τη δικ του μορφ, ας εναι και ατελστερη, δεν θα χαναν τον πολτιμο καιρ τους τσοι και τσοι κλασικο φιλλογοι σε λο τον κσμο–στα τελευταα μλιστα χρνια οι πιο εκλεχτο για να μεταφρουν τ΄ αρχαα κεμενα στη γλσσα του καθνας. Αρχαα Ελληνικ, και καλ μλιστα, δεν μπορε να μαθανει λος ο κσμος, οτε θα ταν ικανς γι΄ αυτ, τοτο μως δεν μας δνει το δικαωμα να του στερσουμε ολωσδιλου την ανεξντλητη και αναντικατστατη πηγ της μρφωσης, που εναι οι αρχαοι λληνες κλασικο.

 

Τα παιδι μας που δεν θα συνεχσουν τις σπουδς τους, φεγοντας απ το τριτξιο Γυμνσιο, για να ακολουθσουν να επγγελμα, ανκουν στον κσμο, που δεν θα ξρει τ΄ αρχαα Ελληνικ. Μα με την οικεωσ τους με τους αρχαους κλασικος, ας εναι και απ τις μεταφρσεις, θα χουν αποχτσει κτι πολτιμο. Θα τους χει ανοιχτε η αυλαα σ΄ ναν κσμο θαυμαστ σε ομορφι και σε σκψη, και εμαι ββαιος πως θα ξαναγυρζουν σ΄ αυτν και αργτερα, πργμα που δεν γνεται σμερα.

 

Όσοι συνεχσουν τις σπουδς τους στο Λκειο, θα γνωρσουν τους κλασικος και απ το πρωττυπο, σε περισστερες μλιστα ρες απ΄ ,τι σμερα. Φτνουν μως τα τρα χρνια; Κατ τη γνμη μου για να μπεις βαθι στα μυστικ του αρχαου λγου, δεν φτνουν οτε δκα χρνια σπουδς. Ο HERMANN, ο μεγλος γερμανς φιλλογος, λεγε, λγο πριν πεθνει: UTINAM ESSEM BONUS GRAMMATICUS! Και μως εχε φει λη του τη ζω μελετντας τα γραμματικ φαινμενα της ελληνικς γλσσας!

 

Για τα παιδι μας που θα σπουδζουν στο Λκειο, τα τρα χρνια φτνουν∙ μια φορ θα μαθανουν καλτερα την αρχαα ελληνικ γλσσα απ ,τι τη μαθανουν σμερα. Πρτα, πρτα, γιατ θα εναι ωριμτερα, στα χρνια, κι ακμα γιατ ο αρχαος κσμος θα τους εναι οικεος πια απ το Γυμνσιο∙ και χι μνο οικεος, αλλ και αγαπητς.

 

Το ξρουν οι συνδελφοι πως νας απ τους κυριτερους λγους που το μθημα των αρχαων ελληνικν δεν προκβει εναι γιατ τα παιδι μας με τις δυσκολες που αντικρζουν στη γλσσα δεν μπορον να πλησισουν την ουσα των αρχαων κειμνων και γι΄ αυτ δεχνουν απλυτη αδιαφορα, αν χι και αποστροφ. Τρα μως, που ο νος θα ξρει απ πριν το περιεχμενο της Οδσσειας, εναι εκολο να του κινηθε το ενδιαφρον να γνωρσει και τους αθνατους στχους του διου του Ομρου και να τους συγκρνει με τους στχους της μετφρασης που ξρει. Το διο, ταν θα του εναι γνωστ το βθος της σκψης του Θουκυδδη, δεν θ΄ αδιαφορσει, ταν ο καθηγητς του δεξει στο πρωττυπο, πς αυτ το βθος εκφρζεται και με το μοναδικ φος του ιστορικο, με τη στιφν του σνταξη, με τη συσσρευση ονοματικν προσδιορισμν, με τη δημιουργα δικν του λξεων κ.λπ. Και της γλσσας του Σοφοκλ θα μπορε τρα να εχτιμσει καλτερα την ομορφι, τσι που δεν θα γνωρζει για πρτη φορ τον τραγικ.

 

νας καινοργιος δρμος χαρζεται για την ελληνικ παιδεα, που υπσχεται πολ γονιμτερα αποτελσματα. Χωρς εμπδια δεν θα εναι ββαια και αυτς. Εναι μως στο χρι των φιλολγων να παραμερσουν τα εμπδια και να εφαρμσουν το καινοργιο σστημα με πστη και ενθουσιασμ. Και εμαι ββαιος πς δεν θα περσουν πολλ χρνια, που οι καλπιστοι νθρωποι θα ομολογσουν, κι αυτο ακμα που σμερα στκουν κπως δισταχτικο μπροστ στο νο σστημα, πως με τα μτρα αυτ γινε να μεγλο βμα προς τα εμπρς στην παιδεα της πατρδας μας.

 

 

 

Πηγή: Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας

http://www.greek-language.gr/greekLang/portal/blog/archive/2010/12/17/3110.html

και πιο συγκεκριμένα εδώ:

www.greek-language.gr/greekLang/files/document/kakridis_1.pdf

Αναδημοσίευση: www.e-keimena.gr

 

 

 

 

Τελευταία Ενημέρωση στις Τετάρτη, 25 Μάιος 2011 17:14