Σε σύνδεση τώρα

Έχουμε 33 επισκέπτες συνδεδεμένους
Φιλοσοφία - Philosophia Perennis
Κυριακή, 27 Νοέμβριος 2016 22:11

 

Αντρέ Κοντ-Σπονβίλ

Το μήνυμα του Ιησού

 

 

Ο Αντρέ Κοντ-Σπονβίλ είναι καθηγητής Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο Paris I (Pantheon-Sorbonne).

Το ακόλουθο κείμενό του είναι απόσπασμα από το βιβλίο του «Impromptus» (Presses Universitaires De France, 1996).

 

 

Τα Ευαγγέλια μού προκαλούν πλήξη, όπως και η Βίβλος, όπως το Κοράνι, όπως όλα τα θρησκευτικά κείμενα. Γραμμένα από θρησκευόμενους και για θρησκευόμενους. Γραμμένα από μαθητές και για να κάνουν και άλλους μαθητές. «Αποκάλυψη», λένε, αλλά τα αληθινά τους ονόματα είναι προσηλυτισμός, ευπιστία, προπαγάνδα. Ποιο φιλολογικό είδος είναι περισσότερο ύποπτο; Ποια ανάγνωση είναι περισσότερο βαρετή; Μερικές σελίδες αποτελούν εξαίρεση, στον Εκκλησιαστή ή ορισμένες φορές στα Ευαγγέλια. Αλλά συχνότερα πόση θρησκοληψία και πόση πλήξη μετά από μερικές σελίδες!

 

Πόση ευχαρίστηση ένιωσα εγκαταλείποντας την Καθολική Εκκλησία, γύρω στα δεκαοχτώ μου χρόνια, πόση αγαλλίαση όταν ανακάλυψα τους Έλληνες! Η ελευθερία ενός Επίκουρου, ενός Αριστοτέλη, η γενναιότητά τους, το θάρρος τους, η οξυδέρκειά τους! Ήταν για μένα η Αναγέννησή μου μετά τον Μεσαίωνα της παιδικής μου ηλικίας. Ελληνικό φως: φως του λόγου. Αγαπούσα κυρίως τους υλιστές. Αυτοί δεν προσποιούνταν ότι συνομιλούσαν εμπιστευτικά με τον καλό Θεό. Η ανθρωπότητα τούς αρκούσε. Ο κόσμος τούς αρκούσε. Διαβάζοντάς τους και διαβάζοντας παράλληλα τον Σπινόζα, τον Μαρξ και τον Φρόιντ, έγινα μέσα σε λίγα χρόνια έντονα αντιχριστιανός. Ήταν η οργή του αποστάτη. Αυτό που με οδήγησε σε περισσότερη μετριοπάθεια, σε περισσότερη κατανόηση, ήταν κυρίως η ανάγνωση δύο βιβλίων, που διέφεραν πολύ μεταξύ τους, αλλά ήταν και τα δύο εξαιρετικά. Το ένα καθαρά ιστορικό και ακαδημαϊκό: «Ο Χριστός και η σωτηρία των αδαών στον Σπινόζα» του Αλεξάντρ Ματερόν. Το άλλο πιο ελεύθερο, πιο προσωπικό, συγκλονιστικά ωραίο: «Οι Θεοί» του Αλέν.

 

Τι ανακάλυψα σε αυτά; Ότι αυτή η φιλοσοφία που αγαπούσα τόσο, αυτή η σοφία της αγάπης (Σπινόζα) ή της φιλίας (Επίκουρος), δεν ήταν πολύ μακρινή, ως προς το ανθρωπιστικό της περιεχόμενο, από το πνεύμα των Ευαγγελίων, από «το πνεύμα του Χριστού», όπως έλεγε ο Σπινόζα, τουλάχιστον αν ήξερε να την αποσπάσει κανείς από τις Εκκλησίες και να την καθαρίσει από τη δεισιδαιμονία. Ή για να το πω διαφορετικά: ότι όλα ήταν αληθινά σε αυτήν τη θρησκεία, όπως και σε άλλες, εκτός από την ίδια τη θρησκεία. Πάρτε τον χριστιανισμό, αφαιρέστε τον Καλό Θεό, την Ανάσταση, την Αμωμο Σύλληψη κ.λπ. και θα έχετε μια αρκετά ορθή συνόψιση. Στο βάθος αυτό καταδεικνύει ο Σπινόζα στη «Θεολογικοπολιτική πραγματεία» του.

 

Αυτό με συμφιλίωσε με την πίστη της παιδικής μου ηλικίας ή μάλλον με την ηθική που την συνόδευε και κυρίως αυτό με οδήγησε στον Χριστό ή τουλάχιστον σε μια ορισμένη εικόνα του, που είχα σχηματίσει από τότε που ήμουν παιδί: εκείνη ενός ελεύθερου και τρυφερού ανθρώπου, που προτιμούσε την αγάπη από την ισχύ και που θανατώθηκε φρικτά, ατιμωτικά, πάνω σε ένα σταυρό. Είναι το αντίθετο του παντοδύναμου Θεού, του εκδικητή Θεού, δεν είναι πλέον καθόλου ένας Θεός και είναι ο μόνος που με συγκινεί. Όσο για τον ιστορικό Ιησού, δεν ξέρω γι’ αυτόν περισσότερα από όσα ξέρουν όλοι, δηλαδή σχεδόν τίποτα. Αν εμπιστευτούμε τα Ευαγγέλια, έχουμε την εντύπωση ενός συμπαθούς αλλοπαρμένου, ενός είδους περιοδεύοντος ιεροκήρυκα, προφανώς ειλικρινούς, προφανώς ανιδιοτελούς, ο οποίος ανήγγελλε σε όλους την επικείμενη Δευτέρα Παρουσία ή το τέλος του χρόνου.

 

Το ότι έκανε λάθος είναι αρκετά σαφές και δεν έχει μεγάλη σημασία. Θέλω να πιστεύω ότι στην πορεία κατάλαβε, ότι κατέληξε να κατανοήσει πως το ουσιώδες δεν ήταν αυτό: ότι η Βασιλεία του Θεού δεν ήταν εκείνη που θα ερχόταν αλλά αυτή που ήδη είχε αρχίσει. Αντικείμενο όχι ελπίδας αλλά αγάπης, όχι πίστης αλλά γνώσης. «Θέλω να πιστεύω», που σημαίνει ότι δεν γνωρίζω τίποτα γι’ αυτό. Αλλά αυτός είναι ο Χριστός που αγαπώ, αυτός που με διέπλασε σιγά σιγά, αυτός που με συνοδεύει και ο μόνος που με φωτίζει. Είναι ο Χριστός του Σπινόζα, είναι ο Χριστός του Αλέν: το γυμνό μωρό ανάμεσα στο βόδι και το γαϊδούρι, το πνεύμα το σταυρωμένο ανάμεσα στους δυο ληστές. Είναι επομένως ο Χριστός όλου του κόσμου –η φάτνη, ο Γολγοθάς-, εκείνος των μύθων και των θρύλων, ο μόνος που γνωρίζουμε, ο μόνος στο βάθος που έχει σημασία, απελευθερωμένος όμως από τη θρησκεία και χωρίς να υπόσχεται τίποτε άλλο –όπως οι Έλληνες, όπως οι αληθινοί δάσκαλοι- και καμιά άλλη Βασιλεία εκτός από εκείνη στην οποία ήδη βρισκόμαστε. Είναι αυτό που ο Γκιγιεμίν στο βιβλίο του «Η υπόθεση Ιησούς» αποκαλούσε εύλογα «η μεγάλη αποκάλυψη που έφερε ο Ναζωραίος», η οποία θα έλεγα ότι θέτει τέρμα κατά τη γνώμη μου σε κάθε εξ αποκαλύψεως θρησκεία και μάλιστα σε κάθε θρησκεία.

 

Αν η Βασιλεία είναι μέσα μας («εντός υμών εστίν») και αν βρισκόμαστε στη Βασιλεία, προς τι η πίστη και η ελπίδα; Πλέον η πίστη δεν είναι τίποτα, το παν είναι η γνώση. Πλέον η ελπίδα δεν είναι τίποτα, το παν είναι η αγάπη. Αυτό υποδεικνύει τον δρόμο στον οποίο βρισκόμαστε ήδη, στον οποίο βαδίζουμε όπως μπορούμε, μέσα στην κούραση, μέσα στα βάσανα, μέσα στην αγωνία και μερικές φορές μέσα στη χαρά. Αυτό είναι που έχω αποκαλέσει η σοφία της απελπισίας, την οποία ο Χριστός θα αποκαλούσε μάλλον η σοφία της αγάπης και βέβαια αυτός θα είχε δίκιο. Τίποτα στο οποίο να πιστέψουμε, τίποτα στο οποίο να ελπίσουμε.

 

Δεν υπάρχει άλλη σωτηρία από το να ζούμε, δεν υπάρχει άλλη σωτηρία από το να αγαπάμε. Η Βασιλεία είναι εδώ κάτω στη γη. Η αιωνιότητα είναι το τώρα. Αυτό δεν σημαίνει ωστόσο ότι ο κόσμος είναι Θεός. Κανένας πανθεϊσμός δεν υπάρχει στον Ιησού, καμιά λατρεία της φύσης, καμιά ειδωλολατρία του πραγματικού. Ο κόσμος είναι υποταγμένος στη δύναμη, στην εξουσία, στη βία – ο Θεός όχι. Η φύση είναι άγρια, άδικη, αδιάφορη – ο Θεός όχι.

 

Πρέπει όμως να πιστέψουμε στον Θεό σαν κάτι το οποίο υπάρχει, είναι παντοδύναμο, υπερβατικό; Ο Ιησούς αναμφίβολα θα απαντούσε ναι, τουλάχιστον αν εμπιστευτούμε για άλλη μια φορά τα Ευαγγέλια. Ήταν ένας ευσεβής Ιουδαίος. Γιατί θα απαρνιόταν την πίστη των προγόνων του; Το ότι μπορεί κανείς να αντλήσει από τα Ευαγγέλια μια θεολογία ή πολλές μας λέει πολλά για την ανθρώπινη δημιουργικότητα. Και το ότι τόσα καλά πνεύματα μπόρεσαν να πιστέψουν στην Αγία Τριάδα, στην ενσάρκωση του Χριστού, στην ανάστασή του, μας λέει πολλά για την κοινή μας τύφλωση, για την ανάγκη μας να πιστεύουμε και να ελπίζουμε. Αυτό θα μας έκανε να χαμογελάσουμε, αν οι συνέπειες δεν είχαν υπάρξει τόσο φρικτές.

 

Η Ιερά Εξέταση, οι θρησκευτικοί πόλεμοι, αιώνες μίσους και φανατισμού… Το αληθινό μήνυμα του Ιησού είναι αλλού. Είναι προφανώς ένα μήνυμα καλοσύνης, δικαιοσύνης, συμπόνιας. Αυτά τα τρία μηνύματα συναντιούνται ή μάλλον συναποτελούν ένα: δεν υπάρχει άλλη βασιλεία εκτός από την αγάπη, τη δικαιοσύνη, τη συγχώρεση και γι’ αυτό η Βασιλεία δεν είναι αυτού του κόσμου ούτε βρίσκεται σε έναν άλλο κόσμο, αλλά είναι στην καρδιά του ανθρώπου, «εντός υμών», ή αλλιώς δεν υπάρχει.

 

 

 

Μετάφραση: Θανάσης Γιαλκέτσης

Εφημερίδα των Συντακτών 04.05.2013

 

 

 

 

 

 

 

 

Τελευταία Ενημέρωση στις Κυριακή, 27 Νοέμβριος 2016 22:27